"Πάμε ολοταχώς προς τα πίσω" Η ομιλία

 

Να δοξάσουμε τον Άγιο Θεό που μας συγκέντρωσε και πάλι σε τούτη τη φιλόξενη αίθουσα για να ακούσουμε το λόγο του Θεού. Να Τον δοξάσουμε που μας έδωσε την διάθεση και την υγεία, για να έλθουμε! Να Τον δοξάσουμε γιατί έχει ανθρώπους δικούς Του που με ζήλο και αυταπάρνηση φροντίζουν να υπάρχει αυτός ο όμορφος χώρος και να συντηρείται, και να είναι κατάλληλα διαμορφωμένος, ώστε να μπορούμε να συγκεντρωθούμε και φέτος στους κύκλους μας και στις ομιλίες αυτές, για να ακούσουμε το λόγο του Θεού και να ωφεληθούμε και να φωτισθούμε από το Φως του κόσμου, το Χριστό μας όπως πράγματι είναι! Γιατί ο Χριστός ….. ήταν Ορθόδοξος!

Ακόμα να Τον ευχαριστήσουμε γιατί μας αξίωσε να ξεκινήσουμε με προσευχή, με τον Αγιασμό, που δεν είναι απλά μια συνήθεια. Με τον Αγιασμό που πραγματικά μας αγιάζει, καθώς είναι και αυτός ένα θαύμα της χάρης του Θεού. Γκρεμίζουν παλιά σπίτια για να γίνουν πολυκατοικίες, και βρίσκουν μπουκαλάκια με αγιασμό στα θεμέλια (έτσι συνήθιζαν οι πρόγονοί μας, τα σπίτια θεμελιώνονταν στον αγιασμό και στη χάρη του Θεού!) Και ο Αγιασμός μετά από 50, 80, 100 ή και περισσότερα χρόνια, πίνεται σαν να είναι σημερινός!

Κι όλα αυτά σε μια εποχή που γύρω μας υπάρχει σκοτάδι! Βαθύ σκοτάδι!

Σκοτάδι αμαρτίας.

Αμαρτίας που δεν γίνεται πια κρυφά και με συστολή αλλά φανερά και με περηφάνια και διαφημίζεται! Και αλλοίμονο σε όποιον τολμήσει να πει ότι διαφωνεί με αυτούς που κάνουν ακόμα και παρελάσεις υπερηφάνειας για να διαφημίσουν την αισχρή αμαρτία και τη διαστροφή τους!

Σκοτάδι αμαρτίας ηθικής, ακολασίας!

Κάθε τόσο ακούμε περιστατικά που μας προκαλούν φρίκη και αποτροπιασμό και γεμίζουν «βρώμα και δυσωδία» ακόμα και τα δελτία ειδήσεων, που δίνουν λεπτομερείς περιγραφές της αμαρτίας και των συνεπειών της.

Σκοτάδι αμαρτίας ηθικής!

Το Ιερό Μυστήριο του Γάμου περιφρονείται, και τα παιδιά μας συζούν και δεν καταλαβαίνουν ότι καταστρέφουν τη ψυχή τους με αυτό τον τρόπο.

Η Ορθοδοξία μας έχει στο μεδούλι της το ασκητικό πνεύμα! Η Ορθοδοξία μας, είναι Σταυρός! Το να είναι κανείς Ορθόδοξος χριστιανός σημαίνει ότι εφαρμόζει την προτροπή του Κυρίου μας, να αρνηθεί τον εαυτό του και να σηκώσει το Σταυρό του και να Τον ακολουθήσει. (Ματθ. ιστ΄24)

Εμείς όμως μάθαμε, μας βολεύει άλλωστε,  το ….. «ψεκάστε, σκουπίστε … τελειώσατε!» Μας βολεύει το «εύκολα, γρήγορα, θαύμα!» όπως μας έλεγαν κάποτε στις διαφημίσεις του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Και από ευκολία σε κάποια εργασία, έγιναν αυτά συνθήματα και τρόπος ζωής…. Ξεχάσαμε το ασκητικό πνεύμα της Ορθοδοξίας όπως το έζησαν οι πρόγονοί μας. Και θελήσαμε την ευκολία και την απουσία αγώνα, να την περάσουμε από …. αγάπη και στα παιδιά μας! Πόσοι γονείς έλεγαν ότι στόχος τους ήταν, τις δυσκολίες που πέρασαν οι ίδιοι ως παιδιά, να μην τις περάσουν και τα παιδιά τους! Και τα βάλαμε σε μια γυάλα και στεκόμαστε από πάνω τους, μήπως και ιδρώσουν, μήπως και κουραστούν μήπως και τα βρουν σκούρα! Να τα βοηθήσουμε όπως και πάλι έλεγε ένα παλιό διαφημιστικό «πριν από σας για σας»! Έτσι, τα παιδιά μας, νομίζουν ότι η ζωή είναι διασκέδαση, παιχνίδι, ανεμελιά και ότι όλα είναι, όπως λένε τα ίδια «ευκολάκι»! Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν τολμούν να αναλάβουν ευθύνες, δεν μπορούν να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους, δεν μπορούν και δεν καταλαβαίνουν γιατί, να αγωνιστούν! Δεν τα μάθαμε! Ίσως γιατί δεν θέλουμε ούτε εμείς να αγωνιζόμαστε! Και έτσι δεν τολμούν να παντρευτούν, γιατί φοβούνται την ευθύνη! Δεν έχουν μάθει να παίρνουν αποφάσεις και να αναλαμβάνουν την ευθύνη των συνεπειών που έχουν οι αποφάσεις τους.

Σκοτάδι αμαρτίας, όπως λέει ο υπέροχος ύμνος της Κασσιανής που ψάλλεται στους ναούς μας τη Μεγάλη Τρίτη το βράδυ: «νυξ μοι υπάρχει, οίστρος (έξαρση) ακολασίας, ζωφόδης τε και ασέληνος έρως της αμαρτίας». Αυτό ζούμε σήμερα γύρω μας.

Και δε φτάνει αυτό το σκοτάδι της αμαρτίας! Σε αυτό προστίθεται και το σκοτάδι της έλλειψης κατήχησης στον Ορθόδοξο Ελληνικό Λαό.

Πριν από κάποιες μέρες ήλθε ένα ζευγάρι στο Ναό, με το νεοφώτιστο μωράκι τους, Κυριακή πρωί στην Θεία Λειτουργία, και είχαν μαζί τους και ένα κουτί, που φαινόταν ότι περιείχε μια λαμπάδα. Και ρώτησαν: «Μας είπαν να φέρουμε το παιδί να το κοινωνήσουμε τρεις φορές και να φέρουμε και τη λαμπάδα. Τί να την κάνουμε την λαμπάδα;» Και την άναψαν πριν το «άγιος ο Θεός»! Οι άνθρωποι του Ναού αναγκάστηκαν να τους εξηγήσουν, ότι θα έπρεπε να την ανάψουν αργότερα, γιατί θα καεί μέχρι να τελειώσει η Θεία Λειτουργία….

Σε άλλη περίπτωση όταν ο Ιερέας επέμενε, ότι δεν είναι δυνατόν να γίνει ανάδοχος κάποιος που έχει οικογένεια, χωρίς να την έχει ευλογήσει ο Θεός, με το Ιερό μυστήριο του Γάμου, ο γονιός εξοργισμένος απάντησε «Εμείς αυτόν θέλουμε για κουμπάρο! Αν μας φέρνετε εμπόδια, δεν το βαπτίζουμε το παιδί! Όνομα έχει!» Νόμιζε ο δυστυχής, ότι απειλούσε τον Ιερέα πως θα χάσει τον …. πελάτη!

Τελευταία γιγαντώνεται και άλλο ανησυχητικό φαινόμενο: Γεμίσαμε σκυλάκια στα σπίτια! Γεμίσαμε γάτες στους δρόμους.

Τα ζώα είναι δημιουργήματα του Θεού, «καλά λίαν» και αξίζουν την φροντίδα μας ανάλογα με τη θέση που έχουν στη δημιουργία. Η Αγία Γραφή βάζει τα πράγματα και σε αυτό το σημείο στη θέση τους, γιατί μας λέει τί καθόρισε ο Θεός για κάθε δημιούργημά Του. Στον 28ο στίχο του Α΄ Κεφαλαίου της Γενέσεως διαβάζουμε : «και ευλόγησεν αυτούς ο Θεός, λέγων αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε την γην και κατακυριεύσατε αυτής και άρχετε των ιχθύων της θαλάσσης και των πετεινών του ουρανού και πάντων των κτηνών και πάσης της γης και πάντων των ερπετών των ερπόντων επί της γης.»

 Δηλαδή ο άνθρωπος είναι κυρίαρχος των ζωντανών οργανισμών, της Δημιουργίας. Και στη συνέχεια στο στίχο 30 υπάρχει μια λεπτομέρεια άγνωστη σε πολλούς. Σας έδωσα, λέει ο Θεός, κάθε καρπό και κάθε ζώο «εις βρώσιν» Και έτσι απαντάει σε όσους λένε ότι δεν πρέπει να τρώμε κρέας, γιατί «και τα ζώα έχουν ψυχή» και δεν κάνει να τα σκοτώνουμε. Άλλωστε και ο ίδιος ο Χριστός, μπορεί να μην μαρτυρείται κάπου ότι έφαγε κρέας, αλλά παρότρυνε πολλές φορές τους μαθητές του να ψαρέψουν, και άρα να σκοτώσουν ψάρια για να φάνε και για να πουλήσουν να ζήσουν. (Λουκά ε΄4, Ματθ ιζ΄ 27, Ιωάννου κα 5-6) Όχι απλά ανέχθηκε, αλλά παρότρυνε. Η σωστή σχέση μας με τα ζώα είναι η μέση οδός. Ούτε τα βασανίζουμε γιατί, όπως είπε κάποτε ο Άγιος Παΐσιος «τα καημένα δεν περιμένουν Παράδεισο και άρα στη ζωή αυτή, πρέπει να περνούν καλά», αλλά ούτε και τα έχουμε αφεντικά! Και εδώ υπάρχει σήμερα η διαστροφή: Έχουμε γεμίσει σκυλιά και γατιά αλλά και άλλα είδη ζώων, κουνέλια, πουλιά, ποντικάκια οικόσιτα, κάποτε και οικόσιτα φίδια και άλλα άγρια ζώα και στον αντίποδα, κάθε χρόνο κλείνουν σχολικά τμήματα γιατί δεν υπάρχουν παιδιά!

Το να σκοτώσεις το παιδί που κυοφορείς θεωρείται δικαίωμα στο σώμα σου! Κι΄ όμως δεν είναι σώμα της γυναίκας το παιδί που κυοφορεί. Είναι ένας άλλος οργανισμός που τον φιλοξενεί για λίγους μήνες και μετά τον αποβάλλει, την ώρα που ο άνθρωπος γεννιέται. Δεν χρειάζεται σήμερα να επεκταθούμε σε αυτό.

Ταυτόχρονα θεωρείται «κακούργημα», το να σκοτώσει κάποιος, έστω και άθελά του, ένα σκύλο ή μια γάτα! Τραγικό!

Σκοτάδι δεισιδαιμονίας!

Είναι λέει, κακό, να δει η μια νύφη την άλλη και γι’ αυτό δεν πρέπει να συναντηθούν δύο νύφες που παντρεύονται την ίδια μέρα, στον ίδιο Ναό! Κι όμως η Εκκλησία κάποτε έκανε ομαδικούς Γάμους! Αυτό γίνεται και σήμερα στις Ιεραποστολικές χώρες τις Αφρικής όπου μετά την, ομαδική επίσης, Βάπτισή τους, πολλά ζευγάρια μαζί, παντρεύονται, με την τέλεση του Μυστηρίου του Γάμου μια φορά! Ας μην επεκταθούμε στη θεολογική θεμελίωση αυτής της συνήθειας.

Είχαμε εδώ και πολλά χρόνια τη Φανουρόπιτα για … «να συγχωρέσει ο Θεός την ψυχή της μάνας του Αγίου Φανουρίου»! Λες και η μάνα που έδωσε στην Εκκλησία έναν Μεγαλομάρτυρα, έχει ανάγκη την προσευχή τη δική μας!

Και τελευταία έχουμε και την πίτα και την προσευχή του αγίου Ιούδα του Θαδδαίου, που πρέπει να τη διαβάσουμε εφτά φορές για να πιάσει! Τι διαφορά έχει από τα μάγια, αυτή η λογική;

Σκοτάδι εκκοσμίκευσης.

Τα Ιερά Μυστήρια της Εκκλησίας μας, ο Γάμος, η Βάπτιση ακόμα και το Μνημόσυνο και η Κηδεία είναι αφορμή επίδειξης. Δεν ξέρω τι αισθήματα δοκιμάζετε όταν ακούτε την φράση «φέρετρο και τάφος …. πολυτελείας»…. Νομίζω είναι η άκρα αντίθεση! Ο ορισμός του «οξύμωρου σχήματος» που μαθαίναμε οι παλαιότεροι στο Σχολείο.

Σκοτάδι αντικληρικαλισμού. «Πηγαίνω στην εκκλησία, προσεύχομαι, ανάβω κεράκι, αλλά δεν θέλω τους παπάδες! Θα σωθώ μόνος μου! Πάω στην εικόνα, λέω τις αμαρτίες μου και τις ακούει ο Θεός!»

Σκοτάδι και στα Σχολεία μας! Διώξαμε το Χριστό από τα Σχολεία! Οι εικόνες εξαφανίζονται από τις τάξεις, τα Θρησκευτικά εκτός από την τραγική σε περιεχόμενο ύλη, έχουν υποβαθμιστεί και ως μάθημα. Στο Δημοτικό πολύ συχνά δεν γίνονται προκειμένου να προχωρήσει η ύλη σε άλλα πιο «χρήσιμα» μαθήματα. Η πρωινή προσευχή γίνεται, αν υπάρξουν δάσκαλοι και καθηγητές που το επιδιώκουν, ο Σχολικός Εκκλησιασμός ξεχάστηκε με αφορμή την πανδημία, ο Ιερέας που κάποτε εξομολογούσε μέσα στο Σχολείο, εκδιώχθηκε ως …. «εξωσχολικός παράγοντας» και για να μπει στην τάξη απαιτείται ειδική άδεια από το Υπουργείο!

Σε Σχολείο της πόλης μας η Λυκειάρχης επιχείρησε να θέσει σε ψηφοφορία στο Σύλλογο Καθηγητών το αν θα γίνεται πρωινή προσευχή! Η παιδαγωγός αυτή, ζήτησε χωρίς ντροπή, να γίνει ψηφοφορία για το αν θα εφαρμόζεται κάτι που προβλέπεται σαφώς σε εγκύκλιο του Υπουργείου!

Ευτυχώς η πρόταση για ψηφοφορία απορρίφθηκε από Χριστιανούς εκπαιδευτικούς που υπάρχουν, δόξα τω Θεώ, και αγωνίζονται σε πολύ δύσκολο περιβάλλον να περισώσουν, ό,τι μπορούν, από τα ερείπια!

Διώξαμε τον Πνευματικό πατέρα από τα Σχολεία, που με θυσιαστικό πνεύμα δεχόταν όσα παιδιά ήθελαν και τα καθοδηγούσε, και φέραμε τους ψυχολόγους, που τους διορίζουμε! Και αν δεν έχουν μέσα τους Χριστό, τους πληρώνουμε για να καταστρέφουν ψυχές!

Ακόμα και οι Δήμοι που παραχωρούν σχολικές αίθουσες για τα Κατηχητικά τα Σαββατοκύριακα, κατηγορούνται ότι επιτρέπουν την …. Θρησκευτική προπαγάνδα. Στις σχολικές αίθουσες που συχνά γίνονται Κατηχητικά τα Σαββατοκύριακα, πηγαίνουν βαπτισμένα παιδιά, επειδή τα ίδια το θέλουν και με τη σύμφωνη γνώμη των Γονέων τους, ειδικά τα μικρότερα! Και αυτό σύμφωνα με τις «προοδευτικές» εφημερίδες είναι «προπαγάνδα»! Και μάλιστα παράνομη! Τελευταία έγινε και επερώτηση στη Βουλή, για το θέμα αυτό! Τα λύσαμε όλα τα προβλήματα της παιδείας μας και μας έμεινε να ασχοληθούμε με αυτό!

Την ίδια στιγμή καθηγητής συμβασιούχος παραιτήθηκε από ΕΠΑΛ γιατί δέχθηκε σκληρές και συνεχείς πιέσεις και απειλές από τους μαθητές, επειδή … τόλμησε να κάνει μάθημα και να μη «βάλει σε όλους ένα 12 και τέλος»! Και οι συνάδελφοί του, οι υπόλοιποι, παιδαγωγοί – εκπαιδευτικοί, τον παρότρυναν να …. κάνει υπομονή!

Παλαιότερα υπήρχε μια αφίσα που έλεγε: «Ή Χριστός ή χάος» Διώξαμε το Χριστό από τα Σχολεία και σήμερα βιώνουμε το χάος.

Και μαζί με όλα αυτά, οι ειδήσεις που μας έρχονται από τον κόσμο όλο, τραγικές. «Πόλεμοι και ακοές πολέμων», απειλές για χρήση πυρηνικών όπλων, προειδοποιήσεις για πείνα που έρχεται, ειδοποιήσεις για ελλείψεις σε βασικά αγαθά όπως τρόφιμα, πετρέλαιο ηλεκτρικό ρεύμα, νερό! Σκοτάδι και μαυρίλα γεμίζει η ψυχή μας όταν ζητήσουμε να ενημερωθούμε για τα όσα συμβαίνουν γύρω μας.

Σκοτάδι και στα εθνικά μας θέματα! Η Μακεδονία πλέον δεν είναι μία και Ελληνική αλλά υπάρχει και το «Μακεδονικό κράτος των Σκοπίων»! Στην Αλβανία εφαρμόζεται συστηματικό σχέδιο εγκατάστασης Αλβανών στα ελληνικά εδάφη της Βορείου Ηπείρου ώστε να φύγουν οι Έλληνες. Στο Αιγαίο εφαρμόζεται το σχέδιο της «Γαλάζιας Πατρίδας» από τους Τούρκους που απειλούν όχι μόνο την Κύπρο μας, που έχουν κόψει στα δύο μετά τις… «ειρηνευτικές επιχειρήσεις» του 1974, αλλά και την Κρήτη! Μας μιλούν για τουρκική μειονότητα της Θράκης αλλά και της …. Δωδεκανήσου! Που έχουν δικαιώματα! Οι ηγέτες της …. «φίλης και γείτονος Τουρκίας» μας ανακοινώνουν κάθε τόσο ότι «θα έλθουν ξαφνικά κάποιο βράδυ»… και ότι στο Καστελόριζο φτάνουν ακόμα και …. κολυμπόντας!

Σκοτάδι παντού!

Σε ανάλογη στιγμή της ζωής του ο ευαίσθητος και ποιητικός Άγιος της Εκκλησίας μας Γρηγόριος ο Θεολόγος έγραψε:

"Ερωτάς πώς τα ημέτερα και λίαν πικρώς. Βασίλειον ουκ έχω, Καισάριον ουκ έχω, τον πνευματικόν αδελφόν και τον σωματικόν. "Ο πατήρ μου και μήτηρ μου εγκατέλειπόν με", μετά του Δαβίδ φθέγγομαι. Τα του σώματος πονηρώς έχει, το γήρας υπέρ κεφαλής, φροντίδων επιπλοκαί, πραγμάτων επιδρομαί, τα των φίλων άπιστα, τα της Εκκλησίας αποίμαντα. Έρρει τα καλά, γυμνά τα κακά, ο πλούς εν νυκτί, πυρσός ουδαμού, Χριστός καθεύδει. Τί χρή παθείν; Μία μοι των κακών λύσις, ο θάνατος. Και τα εκείθεν μοι φοβερά, τοις εντεύθεν τεκμαιρομένω". (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, Επιστολή 80η, Ευδοξίω ρήτορι , PG 37, 153.)

Δηλαδή: «Ρωτάς πώς τα πάω. Λοιπόν, πίκρα μεγάλη. Μου λείπει ο Βασίλειος και ο Καισάριος, ο πνευματικός μου αδερφός και ο βιολογικός. «Ο πατέρας και η μητέρα μου με εγκατέλειψαν» όπως λέει ο Δαυίδ. Η υγεία μου πάσχει, γερνάω. Οι υποχρεώσεις μπερδεμένες, τα προβλήματα συσσωρευμένα, οι φίλοι με προδίδουν, η Εκκλησία διαλύεται. Χάθηκαν τα καλά, έμειναν τα στραβά, μέσα στη μαύρη νύχτα αρμενίζω, και φως πουθενά, ο Χριστός κοιμάται. Τι άλλο πρέπει πια να πάθω; Μια μόνο λύση υπάρχει για τα βάσανά μου, ο θάνατος. Αν κρίνω όμως με βάση τα εδώ, κι εκεί απαίσια θα είναι!»

Δεν τα είπα όλα αυτά για να μαυρίσει η ψυχή μας! Άλλωστε τα γνωρίζουμε και τα ζούμε καθημερινά! Τα είπα για να βοηθήσω να ξυπνήσουμε! Λέει το Ιερό Ευαγγέλιο: Ο Λαός ο πορευόμενος εν σκότει είδε φως μέγα και τοις καθημένοις εν χώρα και σκιά θανάτου φως ανέτειλεν αυτοίς» (Ματθαίου δ΄16) Πότε; Όταν ήλθε «ο Χριστός στη Γη μας» και οι κουρασμένοι από την αμαρτία άνθρωποι, άκουσαν και πίστεψαν στο κήρυγμα Του και άρχισαν να εφαρμόζουν το νόμο Του!

Αυτό χρειάζεται και σήμερα! Επανευαγγελισμός του Ορθοδόξου Ελληνικού Λαού! Επανευαγγελισμός! Μια λέξη που χρησιμοποιείται από τους υπεύθυνους της Εκκλησίας μας, όλο και πιο συχνά.

Ο μακαριστός Μητροπολίτης Σιατίστης κυρός Παύλος Ιωάννου, είχε πει κάποτε: «Ρωτάνε πολλοί, στα τόσα στραβά κι ανάποδα που ζούμε σήμερα, πού είναι ο Χριστός; Η απάντηση είναι: Εκεί που τον βάλαμε: στην άκρη!»

Να προσπαθήσουμε λοιπόν να φέρουμε στο κέντρο της ζωής μας το Χριστό!

Εμείς! Εμείς, που βρισκόμαστε μέσα σε αυτή την αίθουσα απόψε! Εγώ! Που τολμάω να κάνω το δάσκαλο! Να κάνω βαθιά και αυστηρή κριτική στον εαυτό μου και να ψάξω να εντοπίσω πού φταίω εγώ, για την σημερινή τραγική κατάσταση!

Αγαπάω το Χριστό όσο τίποτε άλλο; (Ματθ. κβ΄ 36) Του έχω δώσει όχι κάποιο μέρος της καρδιάς μου, όχι απλά το μεγαλύτερο και το καλύτερο μέρος της καρδιάς μου αλλά ολόκληρη την καρδιά μου; Παλαιότερα, σε κάποιο θέμα του κύκλου μας, αναλύσαμε τη φράση που ακούμε στη Θεία λειτουργία «Εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα» το εφαρμόζουμε ή λέμε ψέματα στο Θεό; Αναθέτουμε τα πάντα στο Θεό; Έχουμε βάλει ως πρώτο στόχο της ζωής μας να πεθάνουμε παρά να πληγώσουμε την αγάπη Του με την αμαρτία; Αγωνιζόμαστε για αυτό; Αν η απάντηση είναι αρνητική ή έστω ότι, όχι πάντα, μη κατηγορούμε τους άλλους που δεν έχουν καταλάβει την αξία του Ευαγγελίου! Εμείς φταίμε για την κατάσταση που υπάρχει γύρω μας! Και αν δε γίνουμε εμείς άγιοι, (Α΄Πέτρου α΄16) θα δώσουμε λόγο στο Θεό, ακόμα και για το ότι βρισκόμαστε σήμερα εδώ και αυτό ίσως δεν μας ωφελεί σε τίποτα!

Δεν φταίει η δύσκολη εποχή που ζούμε! Στην Τουρκοκρατία τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα και όμως δεκαπεντάχρονα παιδιά γίνονταν Μάρτυρες!

Να γίνουμε κήρυκες του Ευαγγελίου, όχι τόσο με τα λόγια μας όσο με τη ζωή μας, με την προσευχή μας με τον αγώνα μας τον καθημερινό να εφαρμόζουμε το Ευαγγέλιο με κάθε κόστος!

Με την τακτική και καθαρή εξομολόγηση! Δυστυχώς δεν ξέρουμε να εξομολογούμαστε! Πάμε στον Πνευματικό και λέμε τα προβλήματά μας τα οικογενειακά, τις δυσκολίες με γονείς, αδέλφια, συζύγους, παιδιά, πεθερικά, συναδέλφους στην εργασία, προϊσταμένους και υφισταμένους. Και τα λέμε όχι προβάλλοντας τα λάθη μας, αλλά για να δικαιώσουμε τον εαυτό μας. Του λέμε τα προβλήματα υγείας, τα οικονομικά, τα κληρονομικά. Απλά για να τα πούμε κάπου και να ξαλαφρώσουμε! Γιατί όλοι και όλα μας φταίνε και «δεν μας αφήνουν να αγιάσουμε»!

Ας δούμε κάποια παραδείγματα μετανοίας που προβάλει η Εκκλησία μας.

Ο Άσωτος δεν δικαιολογήθηκε ότι τον πρόδωσαν οι «φίλοι», ότι την πάτησε με την πείνα που έπεσε εκεί που πήγε, ότι δεν βρήκε καλή δουλειά! Αμάρτησα, είπε! Εγώ! Που απομακρύνθηκα από κοντά σου Πατέρα! Και σε προσέβαλα τόσο, που δεν αξίζω να με θεωρείς γιό σου! Τώρα όμως αναλαμβάνω την ευθύνη των πράξεών μου! Γυρνάω στο Σπίτι Σου! Λαχταράω να είμαι κοντά Σου έστω και ως υπηρέτης σου! Και μόλις συνειδητοποίησε την κατάστασή του, χωρίς αναβολή γύρισε πίσω!

Ο Δαβίδ: «Την ανομίαν μου εγώ γινώσκω και η αμαρτία μου ενώπιόν μου εστί διαπαντός!» Δεν μου φταίει ούτε η ομορφιά της Βηρσαβεέ ούτε ο πειρασμός που με παρέσυρε! Εγώ φταίω! Και «η αμαρτία μου ενώπιόν μου εστί δια παντός». Πλήγωσα την αγάπη σου και πλέον δεν μπορώ να ησυχάσω από τον πόνο, που μου προκαλεί αυτό! Δεν απελπίζομαι όμως, αλλά πέφτω στην αγκαλιά Σου! Στον ωκεανό της αγάπης Σου! Και ζητώ «το μέγα έλεός Σου»! Ομολογώ ταπεινά το δικό μου λάθος χωρίς να προβάλω το, έστω και μεγαλύτερο, λάθος κάποιου άλλου! Αυτό σημαίνει μετάνοια! Αυτό σημαίνει πραγματική εξομολόγηση. Σε αυτή την περίπτωση όσο «αυστηρός» κι αν είναι ο Πνευματικός, είμαι έτοιμος να κάνω υπακοή σε ό,τι μου πει, γιατί μου αξίζει να υποστώ τις συνέπειες της αμαρτίας μου! Θα με ωφελήσει, για να μην την ξανακάνω! Για να γιατρευτεί έτσι η πληγή που προκάλεσε η αμαρτία στην ψυχή μου! Και φεύγω από το εξομολογητήριο με απόφαση να κάνω, με τη βοήθεια του Θεού, ό,τι περνά από το χέρι μου, για να μη χρειαστεί να εξομολογηθώ πάλι τα ίδια.

Να γίνουμε κήρυκες του Ευαγγελίου με την προσευχή μας!

Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος το 1940, η μάχη δόθηκε σε δύο μέτωπα: Πρώτα στις πόλεις και τα χωριά με την προσευχή και μετά στα βουνά της Πίνδου με τα όπλα και τα κανόνια! Καθημερινά γίνονταν παρακλήσεις στην Παναγία μας! Όταν ο Μεταξάς, λίγο μετά το ηρωικό «ΟΧΙ» έκανε υπουργικό Συμβούλιο, για να πάρουν την απόφαση της επιστράτευσης και να υπογράψουν τα σχετικά διατάγματα, παρά το γεγονός ότι ήταν δικτάτορας και μπορούσε να πει «αποφασίζομεν και διατάσσομεν», εξέθεσε τη γνώμη του και έδωσε την δυνατότητα να παραιτηθούν, όποιοι τυχόν υπουργοί διαφωνούσαν. Δεν παραιτήθηκε κανείς! Αμέσως μετά, πήρε μπροστά του τα διατάγματα και υπέγραψε λέγοντας την ιστορική φράση: «Ο Θεός σώζοι την Ελλάδα» Το σώζοι γράφεται με ομικρον γιώτα και είναι ευχή. Δηλαδή Μακάρι ο Θεός να σώσει την Ελλάδα! Τα ανέθεσε όλα στο Θεό! Και μετά υπέγραψε. Και τον μιμήθηκαν όλοι οι Υπουργοί. Και ο Θεός έσωσε την Ελλάδα.

Και έτσι φέρθηκαν όχι μόνο οι άρχοντες αλλά και όλος ο λαός. Οι Εκκλησίες γέμιζαν καθημερινά στις παρακλήσεις που γινόντουσαν στην Παναγία μας για να βοηθήσει. Σήμερα κάνουμε Παρακλήσεις; Και όταν μας καλεί η Εκκλησία για Ιερά Παράκληση στην Παναγία μας, πηγαίνουμε; Ή είμαστε πνιγμένοι με διάφορες βιοτικές μέριμνες, και χανόμαστε;

Περάσαμε την κρίση του κορωνοϊού και μας άφησε τραύματα. Γύρω μας είναι πάρα πολλοί, που διστάζουν να πάνε ακόμα στην Εκκλησία, μήπως κολλήσουν. Διστάζουν να μεταλάβουν των Αχράντων Μυστηρίων! Δεν έχουν εξομολογηθεί από τότε που άρχισε η πανδημία και όλο το αναβάλλουν. Δεν έρχονται πια στον κύκλο, να ακούσουν το Λόγο του Θεού. Ας προσπαθήσουμε και με την προσευχή μας αλλά και με τη συζήτηση να τους βοηθήσουμε να καταλάβουν το λάθος τους. Αν τυχόν και ανάμεσά μας είναι κάποιος που δυσκολεύεται, να το σκεφθεί καλύτερα. Ας ζητήσει βοήθεια!

Καθημερινός αγώνας να εφαρμόζουμε το Ευαγγέλιο. Πρέπει όμως να το γνωρίζουμε, για να το εφαρμόσουμε.

Να ανοίγουμε καθημερινά την Αγία Γραφή και να διαβάζουμε έστω και λίγους στίχους. Με την ερμηνεία, και με μικρή προσευχή να μας βοηθήσει ο Άγιος Θεός, να καταλάβουμε σε τί μας αφορά αυτό που διαβάσαμε, και πως θα το εφαρμόσουμε στη δική μας ζωή.

Ζούμε τη Μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας μας; Την τακτική εξομολόγηση και την συνειδητή και με κατάλληλη προετοιμασία, συμμετοχή στο Ποτήριο της ζωής; Εκκλησιαζόμαστε κάθε Κυριακή και μεγάλη εορτή; Μιλάμε τακτικά στον Πατέρα μας με την καθημερινή προσευχή μας; Ζούμε το «αδιαλείπτως προσεύχεσθε» του αποστόλου Παύλου με προσευχή κάθε στιγμή και για κάθε λόγο;

Μας προσφέρει η αγάπη Του κάθε τόσο περιοδικά, που αναλύουν το λόγο του Θεού και το πώς αυτός εφαρμόζεται σήμερα. Τον «Σωτήρα», το «Προς τη ΝΙΚΗ». Τα διαβάζουμε; Είμαστε συνδρομητές ώστε να μπαίνουν στο σπίτι μας; Να τα διαβάζουν και τα άλλα μέλη της οικογένειάς μας; Φροντίζουμε το διαβασμένο τεύχος να το δώσουμε και σε κάποιον άλλο; Να γράψουμε έναν νέο συνδρομητή;

Συμμετέχουμε τακτικά στους κύκλους μελέτης Αγίας Γραφής; Η πείρα λέει ότι η ομαδική μελέτη του αιώνιου λόγου του Θεού σε μικρές ομοιογενείς ομάδες, είναι αυτή που βοηθά, τον άνθρωπο που αγωνίζεται να καλλιεργηθεί, περισσότερο από οποιοδήποτε κήρυγμα ή ομιλία. Μη χάνουμε αυτή την ευκαιρία. Ας βάλουμε στη ζωή μας σε προτεραιότητα την καλλιέργεια της αθάνατης ψυχής μας.

Στις μέρες μας, βομβαρδιζόμαστε από νέες εκδόσεις Ορθοδόξων Βιβλίων! Διαβάζουμε πνευματικά βιβλία; Να φωτιστεί ο νους και η συνείδησή μας; Ή νομίζουμε ότι «τα ξέρουμε», την ίδια στιγμή που τρώμε ατέλειωτες ώρες για να μάθουμε την επικαιρότητα που μαυρίζει την ψυχή μας;

Να εφαρμόζουμε το Ευαγγέλιο όχι τυπικά, επειδή έτσι μας έμαθαν οι Γονείς μας, αλλά συνειδητά! Να γίνει τρόπος ζωής. Δεν ξέρω πόσοι είδατε τη σειρά της τηλεόρασης για τον Άγιο Παΐσιο. Μας παρουσίασε ανθρώπους μιας άλλης εποχής που ζούσαν την πίστη σε κάθε στιγμή τους. Που ήξεραν να ζητούν συγνώμη δημόσια για τα λάθη τους, που τιμούσαν τους Ιερείς τους.

Είναι τραγικό να πλησιάζει η γιαγιά με το εγγονάκι τον Ιερέα και να λέει στο παιδί «φίλησε το χέρι του Ιερέα» και η ίδια να καμαρώνει στητή! Το μήνυμα που περνάει είναι, ότι το χέρι του Ιερέα το φιλούν μόνο τα παιδιά! Οι μεγάλοι όχι! Άρα είναι τύπος χωρίς ουσία.

Είναι τραγικό, ο πατέρας που κάνει παρατήρηση στο παιδί του γιατί βρίζει, όταν θυμώνει ο ίδιος να λέει τα ίδια και χειρότερα. Και στην ερώτηση του παιδιού «εσύ γιατί βρίζεις» να απαντάει «άλλο εγώ! Εγώ είμαι μεγάλος!» Δηλαδή, τώρα που είσαι παιδί μη βρίζεις αλλά όταν μεγαλώσεις.

Είναι τραγικό να λέμε ψέματα, ακόμα και τα περίφημα «κατά συνθήκην», και να μαλώνουμε τα παιδιά μας που λένε κι αυτά! Κάποτε όταν προσπαθούσα στην Εξομολόγηση να πείσω ένα παιδάκι μικρής τάξης του Δημοτικού να μη λέει ψέματα, μου είπε «και η μαμά μου λέει»!

Τελευταία, κάποιος Επίσκοπος της Εκκλησίας μας είπε, ότι η Εκκλησία μιλά για Ιερά Παράδοση και όχι για Ιερά Παραλαβή! Άρα οι παλαιότεροι πρέπει «την Παρακαταθήκη», το θησαυρό της Ορθοδοξίας μας να τον παραδώσουμε στους νεώτερους. Είναι ιερό καθήκον και μεγάλη ευθύνη μας! Και ο ίδιος ο Χριστός μας μας έδωσε εντολή «στήριξον τους αδελφούς σου» (Λουκά κβ΄ 32).

Ας θυμηθούμε τους προγόνους μας και ας τους μιμηθούμε! Ο Κανάρης με τα παλληκάρια του πριν επιχειρήσουν να κάψουν την τουρκική ναυαρχίδα, εξομολογήθηκαν και κοινώνησαν. Και ο ατρόμητος ήρωας, ξεκίνησε αποφασισμένος: «Κωνσταντή θα πεθάνεις!»

Οι Μικρασιάτες που τόσο πολύ τους θυμηθήκαμε φέτος που συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τον ξεριζωμό, έφυγαν από την Πατρίδα τους και έφεραν εδώ πρώτα τις εικόνες και τα άγια λείψανα! Αυτά τους ήταν απαραίτητα! Αυτά θεώρησαν πιο πολύτιμα από οτιδήποτε άλλο!

Σε όλα τα σπίτια κάποτε έκαιγε ακοίμητο το καντηλάκι στο εικονοστάσι! Σήμερα έχουμε εικονοστάσι στο σπίτι μας; Ξέρουμε να ανάβουμε καντήλι και θυμιατό; Ζυμώνουμε πρόσφορο για να πάμε στην Εκκλησία ή μας βολεύει η ευκολία του να το αγοράσουμε από το φούρνο; Δίνουμε τα ονόματα να τα διαβάσει ο Ιερέας στην Προσκομιδή; Ζωντανών και κεκοιμημένων. Σε χωριστές ομάδες. Και τα βαπτιστικά, όχι τα χαϊδευτικά ονόματα! Με γραμμένα τα ονόματα τη γενική. Γεωργίου, Χρήστου, Κωνσταντίνου, Μαρίας, Θεοδώρας….. Απλά πράγματα που πάρα πολλοί γύρω μας δεν τα γνωρίζουν!

Να θυμηθούμε τους προγόνους μας που η ζωή τους μύριζε λιβάνι.

Αυτούς που ήξεραν να υπομένουν την αδικία και γι αυτό αγίαζαν.

Που σέβονταν τους μεγαλυτέρους τους.

Που γίνονταν θυσία για τους γύρω τους.

Κάποτε ρώτησαν τον Άγιο Παΐσιο ποιος πρέπει να κάνει τις δουλειές του σπιτιού.

Αν ρωτούσαμε κάποιον από αυτούς που μιλούν για ισότητα, και δικαιώματα, θα μας απαντούσε ότι πρέπει οι δουλειές να μοιράζονται δίκαια. Ο Όσιος του Θεού απάντησε: «Ὁποιος προλάβει!». Φιλότιμο, αγάπη , θυσία!

Αυτά όλα με έκαναν να δώσω στη σημερινή ομιλία μου τον τίτλο «Πάμε όλοταχώς προς τα πίσω»

Να ξαναγυρίσουμε στην εποχή που τα σπίτια μύριζαν βασιλικό και λιβάνι! Στην εποχή που η οικογένεια έτρωγε όλη μαζί, και το κυριακάτικο τραπέζι ήταν γιορτή! Που όλα ξεκινούσαν και τελείωναν με την προσευχή! Που οι άνθρωποι ήξεραν να λένε σε κάθε δυσκολία «έχει ο Θεός» και να το εννοούν. Το σπίτι μας να ξαναγίνει σπίτι και όχι «ξενοδοχείο ύπνου» που κάποιοι ζουν παράλληλα και σπάνια βλέπονται και σπανιώτερα επικοινωνούν.

Και θα τελειώσω με ένα ποίημα της κας Μαρίας Μουρζά, που έχει ακριβώς αυτό τον τίτλο:

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ πίσω;

Μαρία Μουρζά

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ πίσω…

Εἶναι ἀλήθεια ἀδιάσειστη πιά.

Καὶ τρομάζουμε ὅλοι στὴν πορεία τῆς ὄπισθεν.

Στὴν πορεία τὴν καθοδικὴ καὶ μὴ ἀναμενόμενη.

Μὲ ταχύτητες ποὺ δὲν τὶς εἴχαμε δοκιμάσει ποτέ.

Πᾶμε μὲ σπουδὴ πρὸς τὰ πίσω…

Ἐκεῖ ποὺ ἤμασταν πρὶν πενήντα

καὶ πρὶν ἑξήντα χρόνια.

Στὰ λιγοστά, στὰ φτωχὰ καὶ στὰ δύσκολα.

Ἐκεῖ ποὺ ζούσανε οἱ γιαγιάδες μας καὶ οἱ παπποῦδες μας…

 

Ὅμως ἐκεῖ στὰ ταπεινά,

ἐκεῖ στὰ στερημένα,

ἐκεῖ μὲ τὰ μετρημένα κουκιά,

ἦταν καὶ τὰ πλούσια…

Ἦταν καὶ τὰ τίμια κι ἀνεκτίμητα

καὶ δυσεύρετα πιά:

ἡ ἀγάπη ἡ ἀληθινή·

ἡ φιλοξενία ἡ καρδιακή·

οἱ ἄνθρωποι μὲ τὸ ἕνα πρόσωπο,

μὲ τὰ ἴσια λόγια,

μὲ τὴν ἀνοιχτὴ καρδιά.

 

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ «Πίσω»!

Ὄχι έκεῖ ποὺ μᾶς σπρώχνουν,

στὰ ἐξευτελιστικά,

στὰ προδοτικὰ

καὶ στὰ ἄνανδρα.

Ἐπιστρέφουμε στὴ Ζωὴ τὴν αὐθεντική.

Στῶν ἀθάνατων πατεράδων τὴ ζωὴ

καὶ τῶν ἁγίων προπαππούδων μας.

Ἐκεῖ ποὺ ἡ στέρηση, ἡ θυσία, κι ὁ θάνατος

ἦταν ἐπιλογή σου.

 

Ἐκεῖ ποὺ οἱ ἄνθρωποι εἶχαν ἕνα δωμάτιο

καὶ φιλοξενοῦσαν δώδεκα νοματαίους.

Εἶχαν ἕνα ψωμὶ

καὶ τὸ μοιράζονταν μὲ τὰ παιδιὰ τῆς γειτόνισσας.

Εἶχαν ἕνα φορτίο ξύλα

καὶ τὸ μοιράζονταν μὲ τὸν ἐχθρό τους.

 

Ἐκεῖ ποὺ οἱ ἄνθρωποι εἶχαν ἕνα ποτήρι λάδι

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ Πίσω;

καὶ τὸ φυλάγανε γιὰ τὸ καντήλι.

 

Ἐκεῖ ποὺ οἱ ἄνθρωποι

ἔχτιζαν πρῶτα τὶς ἐκκλησιὲς

καὶ μετὰ τὰ σπίτια τους.

Ἔστηναν πρῶτα τὰ εἰκονίσματα

καὶ μετὰ τὶς φωτογραφίες τους.

Ἐκεῖ ποὺ ἔβρεχε εὐλογίες.

 

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ «Πίσω»!

Ἐκεῖ, στὸ κατώι τοῦ παπποῦ τοῦ Γιώργου

ποὺ τὸ κιούπι τοῦ λαδιοῦ

τὸ ξαναγέμιζαν Ἄγγελοι!

 

Ἐκεῖ ποὺ οἱ πατεράδες μας

Βάζανε στὴν τσέπη μιὰ δραχμὴ

Κι ἔβγαζαν δύο!

Γιατὶ δανείζαν στὸν φτωχό,

γιατὶ δανείζαν στὸν Θεὸ

καὶ ὁ Θεὸς τ’ ἀβγάτιζε.

 

Ἐκεῖ ποὺ ἡ κυρα-Δόμνα δὲ φοβότανε

νὰ τρῶνε ἀπ᾽ τὸ ἴδιο πιάτο τὰ παιδιά της

καὶ τοῦ δρόμου τὰ ὀρφανά,

ποὺ εἶχαν προσβληθεῖ ἀπὸ τύφο.

Πᾶμε μὲ σπουδὴ πρὸς τὰ Πίσω!

 

Ἐκεῖ ποὺ ἀρρωστήσανε ἀπὸ τύφο

ὅλα τὰ παιδιὰ τῆς γειτονιᾶς,

ἐκτὸς ἀπ᾽ τὰ παιδιὰ τῆς Δόμνας!

 

Ἐκεῖ ποὺ ἡ κυρα-Σοφία ἡ μανάβισσα

ἄφησε στὸ σοφρὰ τῆς χήρας κυρα-Ἄννας

τριάντα χρυσὲς λίρες,

γιὰ νὰ τελειώσει τὸ σπίτι ποὺ ἔχτιζε.

Ἐκεῖ ποὺ ἡ χήρα κυρα-Ἄννα

Μοιραζόταν τὸ ψωμὶ τῶν παιδιῶν της

μὲ τὴν ἐγκαταλειμμένη κυρα-Εὐθαλία

 

Ἐκεῖ ποὺ κάθε φθινόπωρο

οἱ παπποῦδες μας γέμιζαν τὸ κάρο

μὲ ἀλεύρι καὶ λάδι καὶ σταφίδες καὶ κρασὶ

καὶ τὰ πήγαιναν στὰ Μοναστήρια τῆς περιοχῆς.

Γιατὶ ἤξεραν πώς,

ἂν τὸ Μοναστήρι εἶναι καλά,

θἆναι καλὰ ὅλοι τους.

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ «Πίσω»!

Ἐκεῖ ποὺ οἱ ἄνθρωποι τιμοῦσαν τὸ στεφάνι τους.

Ἐκεῖ ποὺ οἱ γυναῖκες ὕφαιναν χρυσὰ παπλώματα

καὶ σκέπαζαν τοὺς ἁμαρτάνοντες.

 

Ἐκεῖ ποὺ οἱ ἄνθρωποι

εἶχαν κλειστὰ στόματα

ἕως θανάτου

καὶ γι᾽ αὐτὸ εὐωδιάζαν τὰ ὀστά τους

μετὰ θάνατον!

 

Ἐκεῖ ποὺ ζῶντες καὶ νεκροὶ εἶχαν στὸν ἥλιο μοίρα.

Εἴχανε πρόσφορο.

Εἶχαν καντήλι.

Εἶχαν σαρανταλείτουργα.

Εἶχαν μερίδα στὴν Προσκομιδή…

 

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ «Πίσω»!

Ἤτανε διαπίστωση

Κι ἔγινε προτροπή!

 

Γιατί ἀργοῦμε τόσο;

Τί περιμένουμε;

Πόσους δεκαπεντάχρονους ναρκομανεῖς,

Πόσους ἐνήλικες ναυαγισμένους,

Πόσους νεκροὺς ἀκόμα νὰ θρηνήσουμε;

Πόσους θανάτους νὰ ὑποστοῦμε;

 

Ἡ ὄπισθεν,

σωτήριος μονόδρομος πιά!

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ Πίσω;

Πρὶν φᾶμε κι ἄλλα ραδιενεργὰ ἀπόβλητα

τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ μας.

 

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ «Πίσω»!

Στὸν ἀέρα τὸν καθαρό,

ποὺ μυρίζει λιβάνι….

Στὰ νερὰ τὰ ἁγιασμένα

ἀπὸ τὰ Θεοφάνια…

Στὶς πόρτες τὶς ἀσφαλισμένες

μὲ τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ

ἀπ᾽ τὴ λαμπάδα τῆς Ἀνάστασης.

 

Στὶς ἀναμμένες σόμπες τῆς Ἐκκλησίας:

στὸν παππα-Νικόλα τὸν Πλανᾶ,

στὸν παππα-Δημήτρη τὸν Γκαγκαστάθη,

στὸν πατέρα Ἀθανάσιο τὸν Χαμακιώτη,

στὸν πατέρα Εὐσέβιο τὸν Ματθόπουλο,

στὸν πατέρα Νικηφόρο τὸν λεπρό,

στὸν πατέρα Σωφρόνιο,

στὸν ἅγιο Ἄνθιμο τῆς Χίου,

στὸν ἅγιο Σάββα τῆς Καλύμνου,

στὸν γερο-Ἐφραίμ,

στὸν γερο-Ἰάκωβο,

στὸν γερο-Παΐσιο,

στὸν γερο-Πορφύριο.

 

Στῆς Μικρασιάτισσας γιαγιᾶς τὸ εἰκονοστάσι,

στὰ παλιὰ εἰκονίσματα τοῦ Χριστοῦ

καὶ τῆς Θεοτόκου.

Στὴν Ἐκκλησία…

Ἐκεῖ ποὺ οἱ πατεράδες μας,

εἰρηνικοὶ καὶ κοινωνημένοι,

ἀπὸ τὸ πετραχήλι τοῦ παππᾶ

περνοῦσαν στὸν Παράδεισο!

Πᾶμε ὁλοταχῶς πρὸς τὰ «Πίσω»!

Ἤτανε διαπίστωση

Κι ἔγινε εὐχή!

(Απόσπασμα από το βιβλίο “Σε καιρούς χαλεπούς”

της Μ. Μουρζά)

Σας ευχαριστώ!